In het uitzendgebied van SRC staan talloze intrigerende gebouwen. We rijden er vaak langs en vragen ons af wat er zich achter die gevels afspeelt of afgespeeld heeft. In deze serie werpen we een verhelderend licht op een aantal van die tot de verbeelding sprekende staaltjes bouwkunst. Deel 9: De scheve toren van Acquoy.

Het dorp Acquoy is vooral bekend om zijn meest markante gebouw, de scheve toren van de Hervormde kerk. De toren staat al uit het lood sinds de bouw in de 15e eeuw. In de volksmond heet de toren daarom ook wel de ‘Betuwse toren van Pisa’. Hoewel net iets minder scheef dan die in Pisa is het een bijzonder gezicht. Ook heel opmerkelijk: op het kerkhof naast de toren ligt een mevrouw Pisa begraven.

1,15 meter uit het lood
Aan de toren is nog te zien dat men halverwege de bouw een correctie heeft proberen toe te passen. De toren is ca. 17,5 m hoog en staat aan de bovenkant, aldus een meting uit 1985, ongeveer 1,15 meter uit het lood. Dat is een helling van 6,6% oftewel ca. 3,8°. Dat is ca. 0,2° minder dan de toren van Pisa. Opvallend en grappig is dat zich op het kerkhof het graf van een mevrouw Cornelia Pisa bevindt, dat ze deelt met haar echtgenoot predikant Nicolaas Hendrik Kuipéri. Er is een plaatselijk bijgeloof dat de toren niet voorover valt, omdat op het kerkhofje aan de voet zich dit graf bevindt.

Historie
Hoewel die er los van staat hoort de scheve toren van Acquoy bij de Hervormde kerk. Deze kerk bestaat uit een 19e-eeuws schip en dus de losstaande, 15e-eeuwse toren. De kerk wordt gebruikt door de Hervormde Gemeente Acquoy. De oudste vermelding van een kerk in het dorp dateert uit 1395 en betreft de kerkenlijst van de Utrechtse Dom. De kerk was gewijd aan de heilige Catharina. Dat zou kunnen wijzen op een stichting vóór 1371: tot die datum was Acquoy namelijk in bezit van het geslacht Voorne en zij hadden een voorkeur voor Catharina als schutspatrones.

Beschrijving
De vrijstaande, bakstenen toren is in de 15e eeuw gebouwd in de stijl van de Kempische gotiek en kent twee geledingen. De opvallend scheefstaande toren heeft overhoeks gelede steunberen. Aan de noordzijde is een traptoren aangebracht. De waterlijsten en toten zijn van tufsteen. De pinakels zijn uit mergelsteen gehouwen. De door Willem III geschonken kerkklok is tijdens de Tweede Wereldoorlog door de Duitse bezetter afgevoerd. In 1948 is een nieuwe kerkklok gegoten. De diensten vinden in de zomertijd – mei t/m augustus vanaf 09.30 uur plaats. In de winter kunnen de kerkbezoekers een half uurtje uitslapen. Van september t/m april is er dienst vanaf 10.00 uur.

Kerk vervangen
De oorspronkelijk tweebeukige middeleeuwse kerk is in 1844 vervangen door het huidige bakstenen zaalkerkje. Een plaquette aan de muur van de kerk herinnert daar nog aan. De letterlijke tekst, plus schrijfwijze luiden: De eerste steenen aandit kerk gebouw zijn gelegd doordeHeeren J:van Leerdam L:D:M: van Son A:vanSteen op den 1 mei 1844. De preekstoel, het doophek en de banken dateren eveneens uit 1844. De gepleisterde consistoriekamer is in de 18e eeuw gebouwd. Het orgel is van vrij recente datum. Dit is in 1996 gebouwd.

Storm
Bij de hevige storm van 1674 is een deel van de toren en de kerk ingestort en daarna grotendeels afgebroken. Het was dezelfde orkaan die ook het schip van de Dom in Utrecht verwoestte. De toren zou nog tot in de 18e eeuw drie geledingen kennen, maar de derde geleding is uiteindelijk afgebroken. In 1844 werden de restanten van de kerk gesloopt en vervangen door nieuwbouw. Hierbij kwam de toren los te staan van de kerk. In de jaren 1956-1958 is de toren gerestaureerd. De kerk kreeg in 1993 een restauratie.